“Zonder wrijving geen glans…” is weer zo’n mooie quote die veel wordt gebezigd als het eens niet loopt zoals men verwacht dat het moet lopen. Veelal duidt het ook direct op weerstand tegen een veranderende situatie. Deze keer een blog over wrijving & sabotage die aanwezig zijn bij het uitvoeren van projecten. Naast de reguliere kwaliteiten als Stimuleren, Motiveren, Activeren en Kwalificeren (SMAK® methodiek) richt ik mij deze keer op de effecten van wrijving en sabotage. In het boek ‘De Projectsaboteur’ van Dion Kotteman en Jeroen Gietema wordt uitgebreid ingegaan op de kracht van manipulatie in projecten ten gunste van het eigen belang. Voor dit blog heeft het boek gediend als literatuur en bron van inspiratie. In lijn van ‘Transformatie, dé mens staat centraal!‘ deze keer de andere kant van de medaille, nu een belangrijke kritische noot. Niet alleen de positieve mens staat centraal, juist ook de saboteur! Hier moet je als projectleider je tegen wapenen, maar hoe?
-quote- “Ieder project heeft tegenstanders die het project manipuleren zodat het resultaat ze beter past. Een nare gedachte? Welnee! Mensen hebben de neiging om de waarheid naar hun hand te zetten om daarmee hun eigenbelang te dienen: meer macht, meer inkomen, meer aanzien. Een mooi bewijs is de kredietcrisis; uit eigenbelang worden gegevens gemanipuleerd, worden zaken mooier voorgesteld dan ze zijn, en budgetten bewust verkeerd opgesteld. Dit alles met als doel om besluitvormingsprocessen te beïnvloeden. Ondanks dat het veel voorkomt, was er tot nu toe maar weinig aandacht voor het saboteren en manipuleren van projecten. Toch gaan er jaarlijks miljoenen euro’s verloren door projectsabotage. Als er meer aandacht voor de motieven en de werkwijze van projectsaboteurs komt, zal dit leiden tot grote besparingen en betere projectresultaten. Dit boek geeft vanuit het perspectief van de projectsaboteur inzicht in zijn motieven en biedt hem het gereedschap om een project efficiënt en professioneel te manipuleren. Het laat zien hoe je de waarheid manipuleert en wat de invloed daarvan is op het projectverloop. Natuurlijk met de achterliggende gedachte dat je zo de saboteurs kunt herkennen en bestrijden!” -unquote-
Het boek vormt een ware inspiratie om als projectleider inzicht te krijgen in sabotage en te komen tot herkenning van saboteurs. Los van het feit dat zij zorgen voor substantiële vertragingen, hoge kosten, frustraties bij collega’s en wat al niet meer, zijn zij vaak de grootste oorzaak van het falen van projecten. Herken je de saboteurs niet gelijk aan het begin en neem je daar geen passende maatregelen tegen, dan is de kans op ellende niet te overzien. Je hoeft geen hogere wiskunde of psychologie gestudeerd te hebben om te begrijpen dat je bij het niet nemen van maatregelen, je het project niet alleen in gevaar brengt, maar ook de omgeving blootstelt aan risico’s als oplopende frustratie, groei van onzekerheid bij andere medewerkers en uit de hand lopende kosten.
Op de werkvloer wordt het meestal eerder gezien en ervaren dan dat het bij de projectleiding bekend is. Het is daarom zaak om alert te zijn op kleine uitspraken die een diepere boodschap in zich meedragen. De gemiddelde projectleider is een positief ingesteld persoon die vanuit vakinhoudelijke expertise vaak leiding geeft aan projectmedewerkers met als doel gezamenlijk te komen tot een vooraf afgestemd projectresultaat. De kerntaken omvatten met name communicatie, tijdsplanning, projectstructuur, oplevering, kosten en kwaliteit. De drie kernwoorden tijd, geld & kwaliteit moeten in balans zijn. En vooral gedragen worden door eenieder die op zijn of haar manier een bijdrage moet leveren aan het project en het resultaat.
De vaardigheden van zo’n projectleider beperken zich echter niet tot de vakinhoudelijke kwaliteiten. Juist bij significante veranderingen spelen de zachtere kanten van het managen een belangrijke rol. De medewerkers moeten worden meegenomen in de te maken reis. Ze moeten op een of andere manier zelf ook baat hebben bij het projectresultaat, los van het feit of het project essentieel is voor de organisatie. De persoonlijke resultaten, zoals beschreven is in het boek ‘De Projectsaboteur’, tellen minstens zo sterk mee, zo niet sterker. Je moet als projectleider dus continu op je qui-vive zijn bij de uitvoering van een project waarin ook nog eens componenten zitten van organisatorische veranderingen. Als mensen menen dat er bijvoorbeeld wijzigingen komen die de eigen functie overbodig maken, denk aan automatisering van bestaande processen, robotisering van handenarbeid of uitbesteding van diensten, dan moet je op scherp staan. Het zijn elementen die een significant effect kunnen hebben.
Dergelijke veranderingen maken mensen onzeker over de toekomst. Je moet je aandacht dan in de communicatie ook verdelen tussen ‘zaken die vandaag spelen’ en ‘zaken die de toekomst worden’. En als daar grote verschillen in zitten, dan moet je zorgen voor perspectief. Hier gaat het veelal mis. De organisatie, het management, de stuurgroep, de projectleiding beschikken vaak over meer informatie dat in een bepaalde tijdgeest moet worden geplaatst. Helaas is het niet aan iedereen besteedt om met een grote hoeveelheid informatie om te gaan. Daarom worden projecten normaliter in “fasen” opgeknipt in delen die voor eenieder begrijpelijk en overzichtelijk zijn. In delen waar iedereen zich senang bij kan voelen omdat telkens duidelijk is dat de introductie van de bijvoorbeeld de robot niet direct het werk wegneemt. Ergo, robotisering gaat juist zorgen voor een beter balans tussen werk en privé. Om nog maar te zwijgen over verhoging van de veiligheid, wegnemen van saaie en/of gevaarlijke taken.
Kortom, het vraagt nogal wat van een projectleider om tussen alle emotionele turbulentie door, zodanig te manoeuvreren zodat het projectresultaat gaat worden behaald. De organisatie moet vaak direct met de resultaten aan de slag, dus als er geen of weinig draagvlak is voor hetgeen komen gaat, dan moet je beseffen dat sabotage aan de orde van de dag is. De mens in de organisatie moet het belang zien voor zichzelf. Voor een goede leercurve van projectleiders is het essentieel dat zij de sabotage gaan herkennen, om vervolgens deze in de kiem te smoren en de effecten goed te kunnen mitigeren. Hier is scherpzinnigheid (naast waarnemen en analyseren) een onmisbare kwaliteit voor een projectleider. Alleen blijft het daarbij niet beperkt tot zien, horen en voelen wat er speelt. Het onderbuikgevoel, een niet te meten competentie, is cruciaal voor een projectleider. Als je gevoel je richting geeft, dan moet je daarnaar willen luisteren. En hier begint een dilemma, want als je niet in negatieve beelden kan (of wilt) denken, dan kun je je ook niet voorstellen wat een saboteur voor ogen heeft. In dit blog ga ik niet overschrijven wat zo sterk in het boek is beschreven. Het is echt een aanrader om zelf te gaan lezen.
In mijn ogen moet het boek behoren tot de standaard literatuur van iedere rechtgeaarde projectleider. Tenslotte gaat het om resultaten boeken die vanuit de organisatie wenselijk of noodzakelijk worden geacht, waarbij met respect voor de mens in de organisatie wordt gehandeld. Wanneer het betekent dat er functies gaan wijzigen door invoering van automatisering, robotisering of uitbesteding, besef dan heel goed dat de saboteur op de loer ligt om je letterlijk een loer te draaien… alles in het eigen belang…
De tips die ik als ervaren projectleider kan meegeven is om te zorgen dat vanaf de eerste dag duidelijk is waar de risico’s zich in nestelen tijdens het project. In de projectdocumentatie moet opgenomen zijn welke risico’s er zijn en moeten worden gemitigeerd. Alleen kun je alles overzien? Kun je alles voor zijn en blijven? Kun je de ware getrainde saboteur daadwerkelijk ontmaskeren op de eerste dag? Het eenvoudige antwoord is: Nee! De mensen die wrijving veroorzaken zijn namelijk normaliter niet de echte saboteurs. Wrijving is eigenlijk goed om kritisch te zijn op de uitvoering en veranderingen die er zijn.
De “wrijvers” vormen juist de groep van mensen de veranderingen ondersteunen, alleen vaak terecht kritisch zijn omdat zij vanuit eerdere ervaringen al kennis hebben opgedaan. Zij willen dit graag inbrengen. Zij willen gehoord worden, dus besteed je daar als projectleider de nodige aandacht aan. Soms ook omdat je nog niet scherp hebt wie de voor- en tegenstanders zijn t.o.v. de veranderingen. Echter in de tussentijd nemen de echte saboteurs de ruimte om ja te zeggen en nee te doen. Om vervolgens als projectleider te ontdekken dat afgesproken streefdata niet worden gehaald, afspraken niet worden nagekomen en resultaten niet worden geboekt.
Ter afronding van dit blog is mijn mening dat alleen het creëren van draagvlak bij medewerkers niet toereikend is om projectsuccessen te boeken. Ook de organisatie, met het grootste belang bij het slagen van het project, moet zich terdege bewust zijn van zijn/haar verantwoordelijkheden ten tijde van de uitvoering van cruciale projecten waarbij componenten van verandering ook de organisatie raken. Projectmanagement is terecht een vak met certificeringen, maar onderschat als Stuurgroep of Management ook nimmer de impact van sabotage binnen of rondom projecten. Het saboteren kost de organisatie enorm veel geld en levert bij medewerkers anders dan frustratie, onzekerheid, onveiligheid en projectmissers niets positiefs op!
® 2019 R.J. Raats