Schagen – De arbeidsmarkt is, in tegenstelling tot enkele jaren terug, totaal veranderd qua vraag en aanbod. Werkgevers schreeuwen moord en brand dat zij economisch geen vooruitgang boeken en opdrachten moeten afzeggen vanwege een ernstig tekort aan goed gekwalificeerd personeel. In de Volkskrant van 26 augustus jl. stond een artikel van waarin deze problematiek goed werd benoemd. De hoogleraren Schippers en Wilthagen geven in dit artikel een prognose af die je als een winstwaarschuwing kunt zien. In het komend decennia wordt de krapte op de arbeidsmarkt nog groter, maar de Haagse oplossingen lijken uitgeput! volgens de auteur van het artikel.
“We kunnen een probleem niet oplossen met dezelfde denkwijze die het heeft veroorzaakt,” is een befaamde quote van Einstein. Het is een uitspraak die klinkt als een klok! Degene die daadwerkelijk de verandering in gang kunnen zetten zien het helaas niet! Er moet een andere wijze van denken worden ingezet om de arbeidsmarkt structureel te veranderen. Enerzijds is de pensioenleeftijd verhoogd naar 67 jaar met een stijgende indexering en anderzijds wordt de kennis en ervaring van mensen “aan de zijlijn”, zoals 50-plussers, statushouders, jongeren en andere groepen, aan de kant geschoven alsof ze waardeloos zijn. Hoe vreemd is het dat we hele groepen zelfs ongenuanceerd uitsluiten?
Het kabinet heeft met het verhogen van de pensioenleeftijd duidelijk vanuit een eenzijdig (financieel) perspectief het besluit genomen, zonder de verdere consequenties te overzien. Het aantrekken van de economie is helaas niet een direct gevolg van het handelen van dit kabinet, maar een wereldwijde ontwikkeling waar technologische innovatie een belangrijke rol in speelt. Het “automatiseren” van gevaarlijke, eenvoudige en repeterende werkzaamheden is de afgelopen 20 jaar flink uitgevoerd. De komst en het toepassen van kunstmatige intelligentie in verdere digitalisering moet volgens knappe koppen de oplossing gaan bieden. Gaat deze kunstmatige intelligentie alle beslissingen voor u nemen?
Het is een oude manier van denken om technologie ongebreideld in te zetten voor het oplossen van het tekort aan arbeidskrachten – zie blog De Paarse Krokodil in de Arbeidsvijver -. Zolang werkgevers naar functies blijven kijken zoals in het verleden dan gaat het tekort inderdaad substantieel oplopen. Met alle gevolgen van dien in het achterblijven van de wenselijke economische ontwikkelingen. De mogelijke groei van 3,2% wordt nu al teruggeschroefd naar 2,5% met zelfs een prognose van 1,9%. En ondanks deze ernstige becijfering gaan er geen lichtjes branden? Nee het licht gaat uit kun je zeggen! De economie dooft dan uit als een opgebrande kaars!
De digitale revolutie moet nu juist doorschakelen naar de volgende fase. Het tekort op de arbeidsmarkt is er eigenlijk helemaal niet in de vorm zoals overal wordt aangegeven. De oude wijze van denken erover zorgt voor de daadwerkelijke problematiek. In Den Haag doen ze er goed aan om de problemen van de werkgevers te onderkennen. Het geven van stimulans aan een veranderende denkwijze op vlakken van onderwijs, bedrijfsleven en financiën. Het aanpassen van het onderwijssysteem, zoals het toestaan van meer modulaire samenstelling en eenvoudigere financiering van onderwijs, zou al een stap in de goede richting zijn. Het toegang geven tot onderwijs dat mensen in een korte tijd een goede basis geeft is essentieel voor toetreding tot de arbeidsmarkt. Het onderwijs toespitsen op modulaire blokken – zie ook het blog Digitale Transformatie & Human Value – zorgt voor de introductie van de agile wijze van leren, zodat mensen gericht kunnen worden op de behoefte die er leeft op de arbeidsmarkt. De verbinding tussen onderwijs en bedrijfsleven moet beter! Hier ligt een belangrijke taak en uitdaging voor het kabinet om de verbinder te vormen tussen de drie O’s (Overheid, Onderwijs & Ondernemers).
Voor werkgevers ligt er ook een schone taak. Durf eens anders te kijken naar uit te voeren arbeid. Dat vraagt om inzicht in de taken die moeten worden uitgevoerd. De Lean methodiek is ontstaan door op een andere wijze te kijken naar het uitvoeren van arbeid. Daar zijn nieuwe functies door ontstaan. En belangrijker nog, op verschillende niveaus van kennis toegankelijk. De persoon hoeft niet meer alles te kennen en kunnen! De focus voor het uitvoeren van bepaalde specifieke taken zorgt voor een totaal andere invulling van arbeid. Een mooi voorbeeld van een bedrijf dat zijn tijd jaren vooruit is, is ASML. Het inzetten van specialisten voor één specifieke taak, binnen een divers team van specialisten, zorgt voor een geweldig eindresultaat. Echter deze wijze van denken en doen is niet voor iedere werkgever gewoon. Je moet lef hebben om te durven veranderen. Misschien nog wel meer het durven inzetten van ‘game-changers’, want dan heb je past lef!
De eerste stap is iemand binnenhalen op het hoogste niveau in het bedrijf met de kwaliteiten en inzicht in hoe je veranderingen in gang zet. Om vervolgens vanuit aanwezige expertise in het bedrijf te kijken welke “carving” van taken mogelijk is. De nieuwe denkwijze is het verrichten van taken vanuit een specialistische focus in plaats van “iedereen moet alles kennen en kunnen”. Wanneer deze denkwijze eenmaal ingevoerd wordt ontstaat er een totaal andere behoefte aan arbeidskrachten. Dan kun je mensen modulair opleiden in een korte periode om te kunnen voldoen aan de nieuw te ontstane vraagstelling. Daarmee maak je arbeid weer toegankelijk voor het op dit moment onbenutte arbeidspotentieel van langs de zijlijn staande mensen. Nee, niet iedere werkloze is een luie donder!
De stap die in het voorgaande nog ontbreekt is de sleutel die nodig is om het ook te laten werken. Namelijk die van de verbinding tussen mens, onderwijs en arbeid. In eerdere blogs heb ik daar al eens over geschreven. De innovatie van de arbeidsmarkt betekent het inzetten van nieuwe technologische middelen, gekoppeld aan een nieuwe denkwijze, waardoor taakgericht en objectief denken het menselijk handelen gaat beïnvloeden. Als werkgevers de veranderingen in het verrichten van arbeid durven aan te gaan, het onbenutte arbeidspotentieel inzichtelijk wordt gemaakt, de motivatie van deze mensen positief wordt gestimuleerd en het kabinet besluiten durft te nemen op het gebied van verruiming van (arbeids)wetgeving en verbeterde beschikbaarheid van financieringen voor het Midden- en Klein Bedrijf, pas dan, pas dan kan het tekort op de arbeidsmarkt serieus worden opgelost. In het blog Start Now! met Business Innovatie staan belangrijke facetten die iedereen aan het denken kan zetten, maar of mensen daadwerkelijk tot handelen overgaan, van kabinet tot werkgevers, van jobcoaches tot werklozen dat is de vraag.
Maar “als we alles blijven doen zoals we altijd hebben gedaan” dan moeten we stoppen met klagen en accepteren dat we enerzijds een grote populatie aan ervaren mensen langs de zijlijn laten staan en anderzijds de economische groei zelf aan het beperken zijn met deze denkwijze.
© 2018 R.J. Raats
Belangrijke noot: De blogs zijn geschreven vanuit een heldere visie op de arbeidsmarktproblematiek en op persoonlijke titel. Mijn motivatie is om mensen eerlijk, oprecht en objectief de kans te geven om deelgenoot te mogen zijn op de arbeidsmarkt, omdat het deelnemen niet alleen een gezonde zaak is! Iemand moet zelfstandig in staat zijn en worden gesteld om een eigen toekomst op te bouwen. En daarmee in de breedste zin van het woord een bijdrage te leveren aan de maatschappij die wij samenleving noemen. Laten we vooral samen leven en werken!
De ICO’s vlogen de grond uit alsof het geld daadwerkelijk zelf kan worden gezaaid en snel worden geoogst. Het Wilde Westen lijkt te zijn aangebroken. Mensen zijn volop aan het digitaal mijnen begonnen. Vanwege de lage stroomkosten in Nederland zijn er zelfs door internationale organisaties nieuwe datacenters opgezet alleen gericht op het hosten van ‘mining in par crypto currency machines’. De financiele wereld kijkt met argusogen wat er allemaal staat te gebeuren, want hoe hoger de acceptatie gaat worden van de cryptocurrency in het reguliere betalingsverkeer, hoe hoger de disruptie gaat worden. Mijn voorspelling is dat we in de komende decennia langzaam toegaan naar een wereld waar ‘internationale ruilhandel’, begeleidt door en uitgevoerd met een of meerdere cryptocurrencies, wel eens voor verstoring van het bestaande kapitalistische systeem kan gaan zorgen. In welke vorm exact moet zich gaan aantonen, maar dat de anonimiteit van persoonlijk of bedrijfsmatig bezit een ware ‘game-changer’ is, dat is wel duidelijk gezien ook de paniek die er heerst bij de banken.
Of we nu afspreken dat het bestaand geld is of een andere vorm van waardering van de waarde van hetgeen je wilt verkrijgen, het gaat om het uitwisselen van de ‘handel’ tussen bedrijven en bedrijven (B2B) of bedrijven en consumenten (B2C). Er zijn inmiddels al bedrijven waar je kunt betalen met alternatieve middelen als cryptocurrency. Weliswaar zijn dit bedrijven die riciso’s durven te nemen gelet op de koerswisselingen. Maar als de volwassenheid van de cryptocurrency gaat toenemen en zowel bedrijven als consumenten massaal de ICO’s accepteren dan groeit de nieuwe ecologie snel. De nieuwe vorm van ‘ruilhandel’ is dan een feit!
We kunnen onze ‘know-how’ over handeldrijven, gecombineerd met deze nieuwe technologie inzetten om vast gelopen bedrijfsprocessen weer op gang te krijgen. In de komende jaren is veel kennis nodig om bedrijven (lees: en ook overheden) te helpen omvormen van traditionele organisaties naar moderne bedrijven. ‘Lean and Mean’ bedrijfsvoering is waar het om gaat draaien. Het gebruik van kleine innovatieve technologische oplossingen als modulaire bouwblokken, in plaats van grote trajecten voor veranderingen, gaat serieus een plek innemen in de toekomstige ruilhandel.
De diverse universiteiten en hogescholen in Nederland brengen regelmatig studenten voort die op specifieke gebieden geweldige oplossingen bedenken en tot uitvoering in (digitale) prototypes weten te brengen. Het bewustzijn moet nu gaan ontstaan dat technologische oplossingen zich in de verschillende sectoren moeten gaan nestelen. Ja, IT is ook een sector, maar door te denken vanuit de andere sectoren als land- en tuinbouw, energie- en klimaat en mobiliteit, en IT te zien als een ware ‘enabler’, pas dan start de echte Digitale Revolutie.
Van het stroomlijnen van Europese en Nederlandse subsidieregelingen ten gunste van technologische ontwikkelingen, tot het stimuleren van pilots om prototypes van startup’s te testen in realistische omgevingen. De overheden moeten de krachten gaan bundelen en samen met onderwijs en bedrijfsleven zich gaan richten op innovatie vanuit Nederland, in plaats van elkaar de loef willen afsteken. Wil je als Nederland echt innovatief zijn en op het wereldwijde toneel meespelen, dan moet er serieus worden gestopt met het op diverse plekken investeren in soortgelijke oplossingen. Bundel de krachten, treedt op als kenniscentra voor financiering, durf ‘launcing customer’ te zijn en deel de kennis vanuit het perspectief van de sectoren op basis van bedrijfsoplossingen in plaats van het bieden van IT-oplossingen. Als rechtgeaarde IT’er durf ik echt te zeggen dat IT een belangrijke sector is, maar in een matrix gezien een horizontale as is ten opzichte van alle andere sectoren waar we dagelijks het geld in moeten verdienen.
Daarvoor moet je groot kunnen denken, maar klein kunnen handelen. Sommige gebruiken graag de woorden ‘Scrum’ en ‘Agile’, echter gaat het in mijn ogen om ‘het zien van het grotere plaatje terwijl je kleine stappen neemt’. Ondanks alle initiatieven vanuit de overheden genomen, heeft Nederland niet één centrale spil, waar alle krachten worden gebundeld, subsidiestromen worden gereguleerd, intellectuele eigendommen worden bewaakt, private en maatschappelijke financiering wordt gestimuleerd en innovatie over de volle breedte van de diverse sectoren waar Nederland sterk in is wordt gepromoot! Daar ligt in de komende jaren een ware taak voor de overheden om dat te gaan realiseren.
Of en wanneer het masterplan ‘Start Now!’ daadwerkelijk tot zijn recht gaat komen is nog niet duidelijk, maar dat we onze Nederlandse talenten moeten gaan inzetten om economisch stimulans te geven is wel duidelijk! Het masterplan is in hoofdlijnen geschreven, wordt op sommige vlakken al deels uitgevoerd en biedt Nederlandse startup’s, het bedrijfsleven, de universiteiten, de onderwijsinstellingen en zeker ook de overheden kansen genoeg op het ‘produceren’ van innovatie oplossingen van Nederlandse bodem met een sterk internationaal karakter. De schouders moeten er gezamenlijk onder nu!
Het idee daarbij is wel dat bedrijven nog erg moeten gaan wennen aan het “delen” van de kennis van een arbeidskracht met andere opdrachtgevers. De traditionele denkwijze over arbeidscontracten is allang van de baan. Er worden veel te weinig “vaste” arbeidscontracten meer gegeven, maar men wenst wel de loyaliteit van de mensen. De stap om serieus over flexibilisering van arbeidskrachten na te denken wordt echter niet gezet. De reden is eenvoudig want bedrijven zijn angstig dat parttime IT-experts kennis meenemen om elders te gebruiken. De vraag: “Wie heeft de kennis?” wordt echter niet gesteld. Bedrijven plaatsen zich daarmee in een lastig pakket, want de kennis ligt over het algemeen bij de IT-expert zelf, en kan daardoor alleen afstand doen van het gemaakte product, maar nimmer van zijn kennis. Ook hier ligt de oplossing direct voor onze voeten. Ontwikkelingen van technologische oplossingen kunnen tegenwoordig relatief eenvoudig worden gemoduleerd. Hierdoor heeft één expert niet meer alle kennis over het grotere geheel, maar wordt alleen ingezet op één of twee specifieke gebieden. Er zijn al genoeg tech organisaties die op zo’n modulaire Lean IT wijze (combinatie van scrum en agile) werken. Alleen de gemiddelde Corporate of zelfs MKB bedrijf vindt dit nog uitermate lastig. Zij hebben liever de IT-expert volledig “in de eigen hand”.
Nu zitten regelmatig IT-experts te “nietsen” omdat zij moeten wachten op andere expertise-gebieden (ontwerpen, testen, etc.). In de tussentijd zouden zij rustig een andere opdracht kunnen uitvoeren, precies waar de aanwezige kennis voor benodigd is. Het is zelf zeer kosten efficiënt als meer op een dergelijke wijze gewerkt gaat worden. Voor IT-experts biedt het nog meer voordelen om zo flexibel te kunnen werken. Zij krijgen de kans om aan meerdere projecten tegelijk te werken waardoor de ervaring substantieel wordt vergroot. Of IT-experts nou als zelfstandig werken of meerdere part timecontracten hebben, het gaat om het verbonden zijn aan meerdere projecten, of organisaties, of werkzaamheden.
De economie in Nederland laat de eerste tekenen van herstel zien. De rigoureuze maatregelen van het Kabinet Rutte II lijken vruchten af te werpen. Althans als we de berichtgeving in de media mogen geloven. Het balans, tussen sociaal en economisch handelen, in de huidige samenleving is echter nog ver te zoeken. Groeiende bedrijven zijn in de eerste kwartalen 2015 ernstig op zoek gegaan naar gemotiveerde arbeidskrachten. Als we de cijfers van het CBS echter moeten geloven dan hebben we in Nederland (meting januari 2015 ) ruim 632.500 werklozen, waarvan ruim 24% bestaat uit 18 tot 27 jarigen. Althans dat is wat de statistieken zeggen. De praktijk is echter weerbarstiger, want wie een poging doet om deze jonge werklozen op te sporen, komt in een wirwar van regelgeving, gemengde en individuele belangen, subsidiecarrousels en vooral oude denkwijzen bij het begeleiden van jonge werkzoekenden richting de arbeidsmarkt.
Source: Knowledge Train UK
Source: Knowledge Train UK
Source: Knowledge Train UK
Source: Knowledge Train UK
Source: Knowledge Train UK
Source: Knowledge Train UK
Source: Knowledge Train UK
Waar intelligente computersystemen opmars maken, wordt de mens in doen en laten teruggedrongen of erger, buitenspel gezet. In 99% van de gevallen betekent het direct een terugloop van het aantal banen, voornamelijk voor laagopgeleide mensen! De vraag vanuit het bedrijfsleven naar hoger opgeleide (technische) mensen stijgt, maar werving verloopt steeds moeizamer. De evolutie lijkt achter te blijven! Het onderwijs en bedrijfsleven lijken elkaar niet te willen begrijpen of tegemoet te kunnen komen door allerlei obstakels. Vele mensen met een expliciete kennis en ervaring worden gezocht, opleidingen sluiten niet genoeg aan bij het wenselijke en noodzakelijke niveau om tot innovatie en sterke economische ontwikkeling te komen, waardoor het aantal werklozen blijft stijgen.
Albert Einstein’s quote is hier volop van toepassing: “We can’t solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them.”
Systemen optimaliseren de meest complexe processen. Maar aan het begin of het eind komt het aan op de intelligentie van de mens om oplossingen te bedenken en programmeren.
