Hoorn – Een crisis is geen sinecure! Het Corona-virus doet wereldwijd vele mensen de angst om het hart slaan. Een onberekenbare vijand van de mens heeft zijn intrede gedaan in onze samenleving als een ware sluipmoordenaar in het donker. Het maakt wereldwijd vele slachtoffers zonder aanziens des persoons. Althans dat is de eenvoudige conclusie die ik persoonlijk trek na alle informatie die ik tot mij heb kunnen nemen. Wat mij alleen erg doet verbazen is de wijze hoe verschillend er wordt omgegaan met deze serieuze crisis die voor de medemens in onze samenleving levensbedreigend kan zijn.
Voorwoord
In dit blog wil ik proberen om vanuit mijn expertise in crisismanagement een aantal perspectieven te schetsen die mensen aan het denken zetten. Niet een mening verkondigen want wereldwijd waant iedereen zich al viroloog, medicus of politici. We prijzen gelukkig alle mensen die in de zorg, veiligheid, transport, winkels en alle ondersteunende vakgebieden aan de slag moeten blijven. Zij houden momenteel de samenleving draaiende, want als het daaraan gaat ontbreken dan breekt paniek uit bij ons als mens. De eerste levensbehoefte, zorg en veiligheid zijn nu noodzakelijk en daar zorgen vele mensen nu dagelijks voor! Ik kan niet anders als mijn respect uitspreken voor eenieder die nu verplicht of vrijwillig een bijdrage levert aan het in beweging houden van onze samenleving. Ondanks de persoonlijke risico’s waar deze medemensen mee worden geconfronteerd. Beseft dit vooral goed alvorens u een mening uit. Respect voor elkaar, steun aan elkaar en begrip met elkaar is nu cruciaal, want tegenstrijdigheden zijn er al genoeg in het leven.
Perspectief A: “Lockdown”
In de verschillende landen om ons heen wordt de maatschappelijke mallemolen van het leven compleet tot totale stilstand gebracht. In Frankrijk mogen mensen alleen nog de straat op volgens strakke regels. Iedereen wordt in quarantaine geplaatst in de eigen woonomgeving. De overheid heeft daar bepaald dat het virus met een harde stop tot stilstand gebracht moet worden. De experts – en ook volgens de verklaring van onze regering – is dit een risicovol scenario omdat straks bij het opnieuw opstarten van de maatschappij, het Corona-virus ook weer volledig actief gaat worden. Je last slechts een pauze in, in de hoop dat er een antivirus wordt gevonden en de verspreiding van de besmetting (tijdelijk) wordt gestopt. De economische schade van zo’n zwaarwegend besluit is op voorhand niet in te schatten, maar dat het vele miljarden gaat kosten is een feit. De nuance over de ‘lockdown’ ontbreekt echter totaal in de berichtgeving van de mainstream media. Kun je een heel land totaal in isolement brengen? Het eenvoudige antwoord is nee! Er moeten altijd zaken als zorg, veiligheid, bevoorrading, winkels etc. doorgaan. Dus waar ligt de grens van wat kan en wat niet!
De nuance bij een ‘lockdown’ is volgens mij ook een geheel andere, namelijk het feit dat mensen bij “slechts” beperkende maatregelen zich daar niet aan houden. Ja, in deze leg ik de bal neer bij ons als burger in onze samenleving. Als regering kun je dan maar één besluit nemen en dat is alles stil leggen, en op de achtergrond alle zaken in gang zetten die noodzakelijk zijn om te kunnen herstarten. Niet alleen het versneld trachten tot een antivirus te komen, maar ook wetenschappelijk onderzoek te doen naar het virus, om vervolgens stap voor stap op een gecontroleerde wijze weer de mallemolen te gaan laten draaien. Waarbij alle noodzakelijke beschermingsmaatregelen kunnen worden genomen om de druk op de medische zorg te beperken en het langzaam weer in gang zetten van de economie. Het toepassen van een langere tijd van stilleggen dan de huidige incubatietijd van het virus kan als neveneffect deels meehelpen om het virus te doen afnemen. Het blijft alleen wel koffiedikkijken, want niemand – geen enkele wetenschapper, medicus, politicus of burger – kan exacte voorspellingen doen vanwege de onbekendheid met het virus. We moeten dus met vele onzekerheden omgaan. Het vraagt van degene die moet beslissen dus lef om tot besluiten te komen.
Perspectief B: “Social Distance”
In tegenstelling tot de landen om ons heen, heeft onze regering gekozen voor beperkende maatregelen op basis van hetgeen er dagelijks wordt geconstateerd. Wetenschappelijk onderzoek moet de beslissende organen informeren over wat er wordt vastgesteld en reactief worden de besluiten genomen. Een risicovol besluit om een dergelijke koers te volgen, want je weet vandaag niet wat het virus morgen gaat doen, hoeveel mensen er worden besmet en helaas ook hoeveel mensen zullen overlijden als gevolg van de besmetting. Politieke tegenstanders van deze methode van bestrijden van de crisis noemen het ook wel ‘Russische Roulette’. Als je erover nadenkt en je niet verdiept in de materie dan kan ik mij best wel voorstellen dat deze uitspraak wordt gebezigd. En ik denk dat het ook wel klopt, alleen zie ik een grote maar die ik niet zomaar lukraak kan toedichten aan alleen de beslissers. Het scenario voor het toepassen van opbouwende maatregelen moet in verhouding staan tot de risico’s die er zijn en de verantwoordelijkheid van de individu.
De nuance van dit perspectief is wel duidelijk: Op zich is het vanuit een logische gedachte best te rechtvaardigen dat een dergelijk scenario wordt toegepast. Mits aan een aantal sterke voorwaarden wordt voldaan. We moeten hierbij denken aan tegelijkertijd op meerdere sporen het verrichten van onderzoek naar oorzaak, gevolg, beheersing, bestrijding etc. Maar – en hier komt de befaamde maar – ook de opvolging door iedereen van de afgekondigde maatregelen. En hier zit de crux van het slagen van een dergelijk en ook wel risicovol scenario. Denk je vanuit de liberale gedachtegang dan dicht je verantwoordelijkheid toe aan eenieder en verwacht je dat eenieder ook die verantwoordelijkheid op een goede manier draagt. Helaas blijkt het tegendeel op dit moment in de Nederlandse samenleving. Niet alle maatregelen worden opgevolgd zoals aangegeven, waardoor het virus toch een vrijere loop krijgt dan men hoopt. Daarnaast betekent dit scenario ook dat er minder economische schade ontstaat dan bij een totale stillegging van de maatschappij. En hier gaat de nuance scheef, omdat erop te veel gebieden tegelijk moet worden gehandeld. Als daarbij het aanbod van patiënten voor Intensive Care (IC) de maatstaaf moet vormen voor besluitvorming dan is het risico voor falen erg groot als je de verspreiding van virus niet kan inperken. Het ‘samen de verantwoordelijkheid nemen’ is dus cruciaal in dit scenario.
Resume perspectieven
Wanneer we de beide perspectieven vergelijken dan is scenario B (beperkende maatregelen) sterk afhankelijk van de individuele verantwoordelijkheid van iedere burger, blijven er grote vrijheden in stand en wordt de economische schade beperkt tot de sluiting van niet-noodzakelijke faciliteiten en bedrijven. Als we kijken naar scenario A (totale stilzetting) dan wordt de persoonlijke vrijheid sterk gereduceerd, neemt de regering een sterke verantwoordelijkheid in handen en kan de economische schade oplopen tot astronomische hoogte. In beide scenario’s is tijd een belangrijke factor omdat er in beide gevallen (nog) geen zicht is op een antivirus of inperking van verspreiding. Hier moet veel onderzoek voor worden verricht en vooral ook door internationale samenwerking tot conclusies worden gekomen.
Persoonlijke noot
Het vanuit beschouwing schrijven van een dergelijk blog over de crisis is niet eenvoudig. Als vader en grootvader maak ik mij wel ernstig zorgen over de ontwikkelingen die wij doormaken. De onrust bij mijn kinderen is groot. De kleinkinderen beseffen het gelukkig nog niet. De afgelopen dagen heb ik mij echt meer dan verbaast over het onbezonnen gedrag van medeburgers. Waarom niet de tips en maatregelen accepteren en je verantwoordelijkheid nemen om deze op te volgen? Daardoor is in mijn ogen het scenario van beperkende maatregelen een onhaalbare zaak geworden. Misschien is het mede te wijten aan de wijze waarop de maatregelen (met een lach en een per abuis schuddende hand) zijn gecommuniceerd. Ook kan ik mij niet aan de indruk onttrekken dat de drang om deze crisis politiek te benutten volop aanwezig is.
De kans is in mijn ogen dan ook heel sterk aanwezig dat er straks niet anders besloten kan worden dan een tijdelijke ‘lockdown’ willen we niet in de situatie terecht komen dat we alleen nog kunnen spreken over een grote countdown in 2020. Of te wel een serieuze reductie van de populatie door een massale sterfte onder de risicogroepen. De criticasters onder u zullen nu direct zeggen, deze mensen waren op leeftijd, hadden al iets onder hun leden of beschikte al over een verzwakte weerstand. Alleen als het uw familielid of vriend(in) of collega betreft, hoe kijkt u hier dan tegenaan?
Het blog is zeker geen pleidooi voor een bepaald scenario, maar als een expert op het gebied van crisismanagement weeg ik alle risico’s continu af, identiek zoals het ook gebeurt door alle medici en adviseurs die zich bezighouden met deze crisis, en kan ik niet anders dan vaststellen dat wij – de mens – klaarblijkelijk te veel onze verworven vrijheden liever koesteren dan “even” vrijwillig thuis te blijven. En ons te beperken tot de hoognodige activiteiten als boodschappen halen, waarbij we tevens kortstondig wat minder sociaal te zijn door een gepaste veilige afstand van elkaar te houden.
Ik wens u en allen die u dierbaar zijn, alle gezondheid toe in deze moeilijke tijd. Voor allen die aan de slag zijn om de maatschappij draaiende te houden spreek ik mijn diepste respect uit, houdt jullie eigen gezondheid goed in de gaten. Richting alle medici, wetenschappers en politici kan ik niet anders zeggen dan hen veel wijsheid te wensen om onze samenleving te redden. Laten we de handen figuurlijk ineenslaan en vertrouwen hebben in het verloop, begrip hebben voor misschien wel impopulaire besluiten en hopen op een snelle oplossing. Het thuiswerken is leuk, maar mis wel mijn collega’s ondanks alle goed verzorgde faciliteiten die mij ter beschikking staan!
© 2020 R. J. Raats
Wie het nieuws over de politiek van de afgelopen maanden serieus volgt, die is vast allang het spoor bijster. De 
Op de werkvloer wordt het meestal eerder gezien en ervaren dan dat het bij de projectleiding bekend is. Het is daarom zaak om alert te zijn op kleine uitspraken die een diepere boodschap in zich meedragen. De gemiddelde projectleider is een positief ingesteld persoon die vanuit vakinhoudelijke expertise vaak leiding geeft aan projectmedewerkers met als doel gezamenlijk te komen tot een vooraf afgestemd projectresultaat. De kerntaken omvatten met name communicatie, tijdsplanning, projectstructuur, oplevering, kosten en kwaliteit. De drie kernwoorden tijd, geld & kwaliteit moeten in balans zijn. En vooral gedragen worden door eenieder die op zijn of haar manier een bijdrage moet leveren aan het project en het resultaat.
Dergelijke veranderingen maken mensen onzeker over de toekomst. Je moet je aandacht dan in de communicatie ook verdelen tussen ‘zaken die vandaag spelen’ en ‘zaken die de toekomst worden’. En als daar grote verschillen in zitten, dan moet je zorgen voor perspectief. Hier gaat het veelal mis. De organisatie, het management, de stuurgroep, de projectleiding beschikken vaak over meer informatie dat in een bepaalde tijdgeest moet worden geplaatst. Helaas is het niet aan iedereen besteedt om met een grote hoeveelheid informatie om te gaan. Daarom worden projecten normaliter in “fasen” opgeknipt in delen die voor eenieder begrijpelijk en overzichtelijk zijn. In delen waar iedereen zich senang bij kan voelen omdat telkens duidelijk is dat de introductie van de bijvoorbeeld de robot niet direct het werk wegneemt. Ergo, robotisering gaat juist zorgen voor een beter balans tussen werk en privé. Om nog maar te zwijgen over verhoging van de veiligheid, wegnemen van saaie en/of gevaarlijke taken.
Kortom, het vraagt nogal wat van een projectleider om tussen alle emotionele turbulentie door, zodanig te manoeuvreren zodat het projectresultaat gaat worden behaald. De organisatie moet vaak direct met de resultaten aan de slag, dus als er geen of weinig draagvlak is voor hetgeen komen gaat, dan moet je beseffen dat sabotage aan de orde van de dag is. De mens in de organisatie moet het belang zien voor zichzelf. Voor een goede leercurve van projectleiders is het essentieel dat zij de sabotage gaan herkennen, om vervolgens deze in de kiem te smoren en de effecten goed te kunnen mitigeren. Hier is scherpzinnigheid (naast waarnemen en analyseren) een onmisbare kwaliteit voor een projectleider. Alleen blijft het daarbij niet beperkt tot zien, horen en voelen wat er speelt. Het onderbuikgevoel, een niet te meten competentie, is cruciaal voor een projectleider. Als je gevoel je richting geeft, dan moet je daarnaar willen luisteren. En hier begint een dilemma, want als je niet in negatieve beelden kan (of wilt) denken, dan kun je je ook niet voorstellen wat een saboteur voor ogen heeft. In dit blog ga ik niet overschrijven wat zo sterk in het boek is beschreven. Het is echt een aanrader om zelf te gaan lezen.
Ter afronding van dit blog is mijn mening dat alleen het creëren van draagvlak bij medewerkers niet toereikend is om projectsuccessen te boeken. Ook de organisatie, met het grootste belang bij het slagen van het project, moet zich terdege bewust zijn van zijn/haar verantwoordelijkheden ten tijde van de uitvoering van cruciale projecten waarbij componenten van verandering ook de organisatie raken. Projectmanagement is terecht een vak met certificeringen, maar onderschat als Stuurgroep of Management ook nimmer de impact van sabotage binnen of rondom projecten. Het saboteren kost de organisatie enorm veel geld en levert bij medewerkers anders dan frustratie, onzekerheid, onveiligheid en projectmissers niets positiefs op!
Je kunt niet aan één van de drie elementen de meeste energie geven en de andere twee elementen minder aandacht schenken. In 2011 tijdens mijn studie heb ik het model aangevuld met het element innovatie. Door het model aan te passen, vanuit innovatie te gaan denken, dan kom je tot besef dat alle drie de elementen afhankelijk van de tijdgeest de nodige aandacht moeten krijgen. Je hebt namelijk maximaal 100% aandacht te verdelen, dus waar ga je je energie aan besteden om te komen tot het maximale resultaat. De voorbeelden zijn te over van organisaties die het ogenschijnlijk “goed” voor elkaar hadden. En toch zijn deze organisaties ten gronde gegaan in de afgelopen jaren of staan nu onder waanzinnige druk omdat de concurrentie hen met snelle schreden passeren.
In mijn dagelijkse praktijk geef ik veel energie aan enerzijds het richten van de organisatie en tracht ik anderzijds veel energie (en inspiratie) te geven aan de mens die de organisatie vormt. En zoals iedere organisme is een organisatie altijd aan verandering onderhevig, en betreft het vooral culturele vernieuwing.
Je kunt een probleem niet oplossen met een denkwijze die het heeft veroorzaakt!” (A. Einstein) blijft voor mij de basis van verandering. Durf als mens, ongeacht je functie, in de spiegel te kijken en je de vraag te stellen: “Doe ik wat ik echt leuk vind?” Vanuit het perspectief van de leidinggevende de vraag: “Stimuleer en motiveer ik mijn medewerkers doen wat zij leuk vinden om te doen?” Om vervolgens tot de conclusie te komen dat als je met de nieuwe generaties wilt werken, je als organisatie wilt groeien en resultaten wilt boeken, je het besef moet krijgen dat je mensen slechts minimaal hoeft te onderrichten als ze doen waar het hart sneller van gaat kloppen. Dan is het geven van inspiratie, gezonde werkkaders en resultaatafspraken echt genoeg. Het gaat allemaal om de cultuur van de organisatie, hét belangrijkste onderdeel van de 
Ecologische waarde
Samen de taart verdelen in plaats van alleen de taart te verorberen. De organisaties waar innovatie al in de haarvaten zit spelen al langer in op de trend van ecologie. Zij koesteren als geen ander de loyaliteit van de partners in het ecologische stelsel dat zij hebben gecreëerd. Samen bereik je meer dan alleen! Het betekent wel iets! Nee, eigenlijk betekent het heel veel! Het opzetten van een ecologisch stelsel dwingt je ook om keuzes te maken. Wie past bij “ons” ecologisch stelsel en wie niet? In de kern komt het erop neer dat er een gezond balans moet zijn tussen commerciële belangen op korttermijn en stabiele samenwerking op langtermijn. Voor het bedrijfsleven is het relatief eenvoudig te bepalen als je de keuzevrijheid hebt bij bijvoorbeeld het kiezen van partners. Het ecologisch stelsel kan zich binnen een korte tijd snel aanpassen aan de veranderende omgeving. Het krachtenveld vormt zich organisch op basis van wat is er nodig in het ecologisch stelsel of zelfs de diverse stelsels.
Of het in deze veranderende tijden ten gunste van overheden is om goed in te kunnen spelen op nieuwe technologische innovaties, om deel te kunnen nemen aan snelle veranderingen in markt en in te kunnen spelen op noodzakelijke ontwikkelingen, kun je je oprecht afvragen. De ecologische stelsels waar overheden onderdeel vanuit maken, kampen allemaal met hetzelfde probleem. Gezonde wisselingen in het ecologisch stelsel is eenvoudigweg niet mogelijk. Het snel inspelen op veranderingen wordt namelijk beperkt door allerlei maatregelen die ervoor zorgen dat er lange doorlooptijden zijn voor inkoopcircuits, geen voorkeuren voor een technologische innovatie mogen zijn en er al helemaal geen vrije keuze mag zijn voor partners in het ecologisch stelsel. Dit heeft nogal wat consequenties!
Het was uitermate interessant om te zien hoe innovatie heeft bijgedragen aan ontwikkelingen van het ecologisch stelstel. Hoe partners objectief zijn geselecteerd. En welke afspraken er zijn gemaakt om de ecologie te laten werken in het belang van iedere deelnemer aan het ecologisch stelsel. Het heeft mij een belangrijk inzicht te gegeven in relatie tot de problematiek waar de overheden mee kampen qua selectie van partners, of beter gezegd qua selectie van hetgeen nodig is vanuit innovatie om een ecologisch stelsel goed te laten werken, ongeacht de keuze van partners.
De samenwerking tussen overheden, nog los van de uitdagingen gelet op de ministeriële verantwoordelijkheden, zorgt voor een hoog volume aan vraag richting marktpartijen. De contradictie in terminus is dat de bundeling van de krachten ook zorgt voor de complexiteit in keuzes vanwege beperkende wetgeving. Als je de vraag te groot maakt dan kun je wel hoge kortingen bedingen, maar flexibele samenwerking met diverse partijen om te komen tot een ecologisch stelsel wordt eigenlijk onmogelijk gemaakt. Nieuwe technologische ontwikkelingen kun je niet eenvoudig toevoegen aan het ecologische stelsel of als een technologie is achterhaald, deze laten verdwijnen uit het ecologische stelsel.
Het doel voor 2019 wordt om samen met overheden, bedrijfsleven en onderwijs eens goed te gaan kijken op welke wijze de ecologie van de toekomst voor overheden kan gaan werken. Hoe flexibele opname van technologische ontwikkelingen bij overheden en samenwerking met potentiele partners in het ecologische stelsel, of beter gezegd in de diverse ecologische stelsels, tot hun recht gaan komen binnen de mogelijkheden die er zijn. Of hoe de mogelijkheden moeten gaan worden gewijzigd. Een missie die uiteindelijk moet leiden tot wat we allemaal graag willen en dat is goed werkende overheden die uitvoering geven aan hetgeen wij als burgers graag wensen.
Dan wordt het automatisch erg complex. Althans als je niet duidelijk bent in wat je wilt bereiken als organisatie, en hoe je meent daar te gaan komen, inclusief wat de verwachtingen zijn ten aanzien van medewerkers, opdrachtgevers en leveranciers.
Als dat duidelijk is, dan is er helemaal geen discussie over de aanwezige commerciële en financiële belangen. Iedereen beseft dat inkoop “veel voor weinig wenst te krijgen” en verkoop “weinig voor veel wenst te geven”. Het is de natuurwet van commercie om bestaansrecht te geven aan een organisatie. Veel interessanter is het om te kijken hoe je leveranciers positief kan stimuleren om groei in de waardeketen te bewerkstelligen. Groei in de vorm van optimalisatie en innovatie van de te leveren diensten (en/of producten) waardoor afnemers van de diensten weer zijn of haar diensten kan verbeteren of efficiënter kan aanbieden. We spreken niets voor niets van een waardeketen. Iedereen in de keten heeft een functie, zonder elkaar kun je niet! Het inzicht hebben in waar de verbeteringen moeten plaatsvinden is dus belangrijk. In het boek ‘
